Komitet Nauk Weterynaryjnych i Biologii Rozrodu
Polskiej Akademii Nauk
6 listopada 2024

Marszałek Sejmu RP Szymon Hołownia
Wicemarszałek Sejmu RP Dorota Niedziela

Stanowisko Komitetu Nauk Weterynaryjnych i Biologii Rozrodu ws Projektu Obywatelskiego Ustawy o Ochronie Zwierząt

Komitet Nauk Weterynaryjnych i Biologii Rozrodu PAN z uwagą przeanalizował treści zawarte w projekcie obywatelskim Ustawy o Ochronie Zwierząt.

Komitet rozumie intencje autorów dokumentu wyrażające chęć poprawy losu zwierząt i dbałość o ich status zdrowotny oraz dobrostan.

Sprzeciw nasz budzi jednakże wiele tez zawartych w dokumencie i postulowanych rozwiązań. Projekt jest niezgodny z ustawą o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997 r w rozdziale 8 zabiegi na zwierzętach Art.27 Art. 27. [Warunki dopuszczalności dokonywania zabiegów na zwierzętach]

Zabiegi lekarsko-weterynaryjne na zwierzętach są dopuszczalne dla ratowania ich życia lub zdrowia oraz dla koniecznego ograniczenia populacji i mogą być przeprowadzane wyłącznie przez osoby uprawnione.

1.Projekt przewiduje poddawanie obowiązkowej kastracji wszystkich psów i kotów z wyjątkiem zwierząt hodowlanych. Jest to sprzeczne z obecnym stanem wiedzy i wytycznymi światowych organizacji zajmujących się medycyną psów i kotów. Praktyka stosowania antykoncepcji farmakologicznej i chirurgicznej jest uzasadniona w warunkach schronisk oraz w odniesieniu do zwierząt bezdomnych. Niezrozumiały jest plan poddawania zabiegom chirurgicznym zwierząt utrzymywanych pod pełną kontrolą weterynaryjną przez właścicieli zapewniających im odpowiedzialną i świadomą opiekę. Zatem, kastracja w tych warunkach jest sprzeczna z ustawowym stwierdzeniem koniecznego ograniczenia populacji. Obecna zmiana sugeruje, że liczba psów utrzymywanych przez obywateli jest zbyt duża, co wydaje się być nadużyciem.
2. Ponadto przymusowa i obowiązkowa kastracja chirurgiczna niemal całej populacji psów i kotów stoi w jawnej sprzeczności z obecnie obowiązującym Wytycznymi World Small
Animal Veterinary Association opublikowanymi w kwietniu 2024 r (WSAVA Reproduction Control Guidelines) opracowanymi w ostatnich latach przez największe światowe autorytety w obszarze rozrodu zwierząt reprezentujące wszystkie kontynenty. W dokumencie przedstawiono obecny stan wiedzy opierając się na 943 pozycjach piśmiennictwa tj. całej dostępnej współczesnej literatury naukowej w poruszanym obszarze.
https://wsava.org/global-guidelines/reproduction-guidelines/
3. Chirurgiczne pozbawianie zwierząt gonad uniemożliwia ich rozmnażanie oraz ograniczać może ryzyko pojawienia się niektórych chorób, w tym macicy, gruczołu mlekowego oraz prostaty. Równocześnie wiąże się jednak z ryzykiem pojawiania się poważnych niepożądanych następstw chorobowych u zwierząt, w wielu przypadkach pogarszających ich kondycję, dobrostan a często zagrażających ich życiu. Kastracja chirurgiczna zwiększa ponad wszelką wątpliwość ryzyko pojawiania się w późniejszym życiu zwierzęcia chorób nowotworowych typu guz komórek tucznych, rak przejściowokomórkowy, kostniakomięsak, chłoniak, naczyniakomięsak krwionośny oraz nowotwory gruczołu krokowego. Zwiększa istotnie również ryzyko chorób nienowotworowych, takich jak nietrzymanie moczu, otyłość, niedoczynność tarczycy, nadczynność kory nadnerczy, osłabienie/zmiany okrywy włosowej, dysplazja stawu biodrowego, zwiększone ryzyko zerwania więzadła krzyżowego oraz zmiany behawioru, w tym agresja, strach i lękliwość.

Częstotliwość występowania niepożądanych następstw kastracji zależy od stanu fizjologicznego organizmu, fazy cyklu płciowego, rasy zwierzęcia, wieku, stanu zdrowia, wielkości zwierzęcia, typu rasy. Z tego punktu widzenia podstawą racjonalnego i humanitarnego działania jest indywidualne podejście do pacjenta i dobranie korzystnej dla danego osobnika metody postępowania. W każdej sytuacji decyzja, co do zastosowania bądź odstąpienia od antykoncepcji powinna być dobrana bardzo rozważnie i optymalnie dla określonego zwierzęcia w sposób zindywidualizowany. Postępowanie takie ma celu zapewnienia dobra pacjenta, którym jest czujące lub cierpiące zwierzę wskutek antropocentrycznych decyzji człowieka. Narażanie niemal całej populacji danego gatunku zwierząt na bezduszne kaleczenie, jakim jest w wielu przypadkach niepotrzebny albo szkodliwy zabieg chirurgiczny w sytuacji rosnącej świadomości możliwych fatalnych następstw kastracji to postępowanie nieetyczne i stoi w absolutnej sprzeczności z dobrem zwierząt i zapewnieniem dobrostanu, które to cele przyświecają autorom projektu. W naszej opinii należy to bezwzględnie skorygować.

4. Wedle obowiązujących Wytycznych WSAVA oraz opinii członków Komitetu w sytuacji, gdy opiekun zapewnia odpowiedzialne prowadzenie zwierzęcia i kontrolę weterynaryjną, należy tak dobierać metodę antykoncepcji, aby uniknąć cierpienia zwierząt w późniejszym życiu, włącznie z odstąpieniem od niej w przypadku ras/wieku/stanu, które szczególnie narażają na powikłania pokastracyjne. Należy mocno podkreślić, że oprócz przytaczanej wielokrotnie w projekcie „kastracji” (usunięcie gonad) istnieje cała gama innych i nowoczesnych metod antykoncepcji, w tym sterylizacja chirurgiczna oszczędzająca gonady (wazektomia i usunięcie macicy), wiele metod antykoncepcji farmakologicznej (hormonalne blokowanie cyklu jajnikowego i odwracalna kastracja hormonalna samców) , antykoncepcja chemiczna i inne. W przypadku dużego ryzyka powikłań rozważyć należy też odstąpienie od antykoncepcji. Zgadzamy się, że w sytuacji psów bezdomnych i schroniskowych, jedynym logicznym rozwiązaniem na ograniczenie populacji wydaje się byś antykoncepcja ze wskazaniem na antykoncepcję chirurgiczną. Choć i tu rozważać należy różne możliwości postępowania i wybrać spośród wachlarza współcześnie dostępnych technik metodę najlepszą dla określonego osobnika.

Reasumując uważamy, że skazanie niemal całej populacji psów i kotów na zabieg kastracji chirurgicznej jest nieetyczne i leży w sprzeczności z dobrze pojętym zapewnieniem dobrostanu psów i kotów z uwagi na fakt, że istnieją niezbite dowody na niebezpieczne następstwa pozbawiania zwierząt gonad. Takie postepowanie może być uzasadnione dla zwierząt bezdomnych i może okazać się jedyną skuteczną metodą ograniczania nadpopulacji w schroniskach, ale nie jest wskazane dla obligatoryjnego zastosowania u zwierząt utrzymywanych w kontrolowanych warunkach przez świadomych i odpowiedzialnych opiekunów.

Stoimy na stanowisku, że projekt ustawy o ochronie zwierząt powinien bezwzględnie uwzględniać również możliwości wyboru jednej z wielu dostępnych współcześnie nowoczesnych technik kontroli rozrodu w sposób indywidualny i najlepszy dla określonego zwierzęcia. Ograniczanie pojęcia antykoncepcja do chirurgicznego usuwania gonad wydaje się archaiczne i nie bierze od uwagę osiągnięć współczesnej weterynarii oraz daje wrażenie małej dbałości o rzeczywisty dobrostan zwierząt w sytuacji możliwości zastosowania tak wielu nowoczesnych metod alternatywnych a także uchybia Art.5 ustawy o obowiązku humanitarnego traktowania zwierząt.

Należy podkreślić, że w związku z powyższym proponowany projekt jest działaniem wbrew dowodom naukowym, dostępnej wiedzy i międzynarodowym zaleceniom, o czym w zagranicznym środowisku zajmującym tym obszarem aktywności mówi się coraz głośniej. Nie służy to naszemu wizerunkowi na arenie międzynarodowej i jednocześnie stawia polskie ustawodawstwo w niekorzystnym świetle braku kompetencji.

Komitet Nauk Weterynaryjnych i Biologii Rozrodu PAN
Przewodniczący Wojciech Niżański

UCHWAŁA

Komitet Nauk Weterynaryjnych i Biologii Rozrodu
Polskiej Akademii Nauk
6 listopada 2024

Dariusz Wieczorek
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Szanowny Panie Ministrze,

W imieniu Komitetu Nauk Weterynaryjnych i Biologii Rozrodu Polskiej Akademii Nauk zwracam się z prośbą o podjęcie działań związanych z przystąpieniem jednej z agencji finansującej badania w Polsce do Europejskiego Partnerstwa na rzecz Zdrowia i Dobrostanu Zwierząt (The European Partnership on Animal Health & Welfare -EUPAHW), koordynowanego przez Universiteit Gent z Belgii, które z początkiem bieżącego roku rozpoczęło swą działalność w ramach klastra tematycznego programu Horyzont Europa „Żywność, biogospodarka, zasoby naturalne, rolnictwo i środowisko”. Działania tego partnerstwa zmierzają do zapewnienia zrównoważonego systemu produkcji zwierząt lądowych i wodnych, ograniczenia rozwoju zakaźnych chorób zwierząt, rozważnego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych oraz zapewnienia wysokiego dobrostanu zwierząt na wszystkich etapach ich życia.

Partnerstwo EUPAHW jest jednym z tzw. współfinansowanych partnerstw europejskich (Cofunded European Partnerships), które łączą Komisję Europejską oraz partnerów publicznych celem sprostania najpilniejszym wyzwaniom Europy poprzez wspólne inicjatywy w zakresie badań i innowacji. Agencje finansujące z państw członkowskich i stowarzyszonych dołączają swoje wkłady finansowe do wkładu Komisji Europejskiej tworząc wspólny budżet partnerstwa. Ze wspólnego budżetu ogłaszane są konkursy otwarte dla podmiotów z krajów, które mają swoje agencje finansujące w danym partnerstwie.

Obecne udział polskich agencji wykonawczych w partnerstwach takich jak np. Biodiversa+ (NCN), Water4All (NCBR), The Sustainable Blue Economy Partnership (NCBR), przyczynia się do rozwoju polskiej nauki poprzez współpracę z czołowymi ośrodkami badawczymi w Europie oraz wzrost konkurencyjności polskiej gospodarki poprzez rozwój nowych technologii i innowacyjnych rozwiązań, które mogą być wdrażane w polskim przemyśle.

8 maja br. partnerstwo EUPAHW ogłosiło pierwszy konkurs na wielostronne projekty międzynarodowe bez udziału polskiej agencji finansującej, co uniemożliwia polskim naukowcom zajmującym się medycyną weterynaryjną, hodowlą i dobrostanem zwierząt szeroki dostęp (poza instytucjami będącymi członkami partnerstwa) do finasowania badań i prowadzenia współpracy na arenie międzynarodowej.

Środowisko naukowe prowadzące badania w dziedzinie nauk weterynaryjnych i zootechnicznych widzi silną potrzebą uczestnictwa w Partnerstwie na rzecz Zdrowia i Dobrostanu Zwierząt reprezentującym obszary tematyczne kluczowe dla rozwoju polskiego rolnictwa i zrównoważonej gospodarki żywnościowej, zgodne z Europejskim Zielonym Ładem. Partnerstwo to jest kluczowym narzędziem wdrażania programu Horyzont Europa w zakresie zdrowia i dobrostanu zwierząt, a także przyczynia się znacząco do realizacji priorytetów Strategii UE „Od pola do stołu” i wspólnej polityki rolnej.

Mamy nadzieję, że Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego podejmie działania w kierunku przystąpienia polskiej agencji wykonawczej do Europejskiego Partnerstwa na rzecz Zdrowia i Dobrostanu Zwierząt w najbliższej perspektywie czasowej, co umożliwi polskim instytucjom uzyskanie dofinansowania na badania i innowacje skutkujące poprawą dobrostanu zwierząt, zapewnieniem bezpieczeństwa żywności, skuteczną ochroną zdrowia publicznego i środowiska.